top of page

Wat is lymfoedeem en hoe kunnen wij jou helpen?

Lymfoedeem is de ophoping van lymfevocht in en onder de huid doordat de afvoer van het lymfevocht is verstoord. Daardoor kunnen er op verschillende plaatsen in het lichaam zwellingen ontstaan. Het vaakst worden (een deel van) de armen of benen aangetast. Soms ontstaat er ook een zwelling in het gelaat of de romp.

 

Oorzaken

We maken een onderscheid tussen primair en secundair lymfoedeem.

  • Primair lymfoedeem: de oorzaak is een aangeboren afwijking ter hoogte van de lymfevaten. (te kort aan lymfevaten, traag werkende lymfevaten, afwezigheid van kleppen in de lymfevaten,…). De lymfevaten slagen er niet genoeg in om vocht en afvalstoffen af te voeren waardoor oedeem ontstaat.

  • Secundair lymfoedeem: de oorzaak is schade aan het lymfevatenstelsel door een ongeval, infectie of behandeling. Lymfoedeem kan bijvoorbeeld ontstaan na een behandeling tegen kanker waarbij lymfeknoppen worden bestraald of verwijderd. Ook chemotherapie kan lymfoedeem veroorzaken.
     

Oedeem kan ook ontstaan doordat er plots een heel groot aanbod aan vocht en afvalstoffen is waardoor het intacte lymfesysteem dit (tijdelijk) niet kan verwerken.

  • Ziekte, infectie, trauma (voet omslaan, knie-operatie,…) zorgen er vaak voor dat er meer vocht en afvalstoffen terecht komen in het bindweefsel. Het lymfesysteem heeft op dat moment vaak een meer dan normale hoeveelheid te verwerken, waardoor vocht tijdelijk aanwezig blijft. Van zodra de ziekte of infectie onder controle is wordt er minder vocht geproduceerd en meestal is de zwelling hier van voorbijgaande aard.

  • Veneus oedeem = secundair lymfoedeem ten gevolge van veneuze insufficiëntie. Lymfoedeem ontstaat omdat de aders niet goed meer werken. (zwakke aderwand, kleppen sluiten niet meer voldoende). De druk wordt te groot in de aders, we zien vaak kleine of grote spataders en het vocht stapelt zich op voornamelijk ter hoogte van de benen en voeten. Het lymfesysteem kan dit vaak tijdelijk wel compenseren, maar wanneer onze aders langdurig slecht werken, of te weinig ondersteund worden, kan ook het lymfesysteem beginnen falen door langdurige overbelasting.

 

Verschillende stadia

Lymfoedeem is meestal een voortschrijdend proces. Het wordt ingedeeld in verschillende stadia, volgens ernst:

  • Stadium 0: er zijn klachten zoals een gevoel van zwaarte, spanning en druk, maar er is nog geen zwelling zichtbaar.

  • Stadium 1: het lymfoedeem is nog omkeerbaar. De zwelling komt en gaat. U kan de zwelling verminderen door het gezwollen lichaamsdeel hoog te houden. In dit beginstadium treedt soms pitting op: met een vinger kunt u door de vochtverplaatsing een zichtbaar putje duwen in de huid, dit putje blijft eventjes aanwezig.

  • Stadium 2a: vanaf dit stadium is het lymfoedeem onomkeerbaar. De pitting is nog aanwezig.

  • Stadium 2b: Door de opstapeling van afvalstoffen wordt het oedeem harder. Het wordt moeilijk om nog putjes te duwen. De pitting is dus bijna niet meer aanwezig. Het oedeem gaat ook meer en meer vervetten.

  • Stadium 3 of elefantiasis: er is geen pitting meer. De huid is verdikt en verhard en vetweefsel stapelt zich op.
     

Een snelle diagnose is dus belangrijk. In een vroeg stadium treedt alleen de ophoping van lymfevocht op. Met de juiste behandeling kan de zwelling verdwijnen of beperkt worden. Maar als het lymfevocht zich blijft ophopen, wordt het op termijn vervangen door vetweefsel en is het lymfoedeem onomkeerbaar. Met de behandeling kunnen we dan wel een verdere zwelling tegengaan.

Behandeling

In onze praktijk behandelen wij oedeem volgens de meest recente wetenschappelijke richtlijnen en literatuur.

Indien interesse kunnen wij u onderstaande literatuur aanraden:

Conservatieve behandeling

De conservatieve behandeling (zonder operatie) bestaat uit drie pijlers:

  • Preventie: de huid hydrateren, wondjes voorkomen en/of behandelen, overgewicht vermijden.
     

  • Compressietherapie:
     

    • Zwachtelen:

      • Zo lang er verplaatsbaar vocht aanwezig is in het lidmaat (pitting) is het belangrijk om te zwachtelen.

      • Het lichaamsdeel wordt ingezwachteld met een kort rekverband om het oedeem te behandelen en te verminderen.

      • Wij leren u en/of uw partner aan hoe u best uw arm of been kan zwachtelen.

      • We gebruiken hiervoor info-brochures, maar ook foto- en filmmateriaal. Indien nodig overleggen we ook met thuisverpleging voor de opvolging van deze zwachtelperiode.

      • Er is geen ‘standaard’ voor het inwindelen. Elk lidmaat is anders en iedereen verschilt in noden en noodzakelijkheden. In onze praktijk is alle kennis, ervaring en materiaal aanwezig om u volgens uw noden te begeleiden en op te volgen.

      • Tijdens deze intensieve windel-fase is het belangrijk dat er dag en nacht druk gegeven wordt op het lidmaat.

      • Er wordt regelmatig gemeten om de evolutie van de therapie op te volgen en de windelmethode eventueel aan te passen
         

    • Drukkledij:

      • Steunkousen zijn na de windelperiode belangrijk om het verkregen resultaat te behouden en om de zwelling onder controle te houden.

      • Wij adviseren u naar de juiste steunkous toe en verwijzen graag door naar bekwame bandagisterie.

      • Opgelet, begin nog niet te vroeg met steunkousen. Wanneer er nog vocht aanwezig is in je arm of been heeft het geen zin om al een steunkous aan te kopen. Deze zal zeer snel te groot zijn en zijn werking verliezen.

      • Wist je dat: het zeer belangrijk is om je steunkous dagelijks te wassen? Een steunkous verlies namelijk onder invloed van onze lichaamswarmte zeer snel zijn stevigheid. Dagelijks wassen is dus de boodschap om de vezels van de steunkous strak en stevig te houden.

      • Wist je dat: een steunkous na ongeveer 6 maanden toe is aan vervanging. De vezels van de steunkous verliezen namelijk snel hun kracht, of je deze nu veel of weinig gebruikt.
         

  • Bewegen (onder compressie van zwachtels of steunkous) zodat de spierpomp kan helpen om het lymfevocht af te voeren.

 

 

Eventuele bijkomende behandelingen:
 

  • Pneumatische compressie

    • Met behulp van een mechanische pomp wordt lymfevocht uit de arm of uit den benen geduwd. Het is een vorm van massage/compressie die bijkomend voor extra verlichting kan zorgen.

    • Ook patiënten met veneuze insufficiëntie (slecht werkende aders) hebben baat bij deze therapie

    • Vaak wordt deze therapie als enorm aangenaam ervaren

    • We bepreken individueel of u voor deze therapie in aanmerking komt, wat de meerwaarde voor u zou kunnen betekenen en of er geen contra-indicaties zijn.
       

  • Lymfetaping

    • Bij moeilijk te bereiken zones waar compressie vaak niet mogelijk is wordt er soms gewerkt met lymfetaping.  (aangezicht, borst, oksel, schouder, lies, buik,…)

    • Met behulp van kinesiotape (elastische tape) wordt de huid op rek gebracht, hierdoor kan het lymfevocht dat net onder de huid zit zich makkelijker verplaatsen naar regio’s waar opname van het vocht makkelijker mogelijk is.

    • Opgelet: er is op heden weinig wetenschappelijke evidentie bij het gebruik van deze tapes. Enkel bij oedeem ter hoogte van het gelaat en bij oedeem thv de knie na operatie is er uitgesproken wetenschappelijk voordeel. Bij andere oedemen hanteren we enige voorzichtigheid.
       

  • Manuele lymfedrainage

    • In onze praktijk volgden onze therapeuten in het verleden meerdere opleidingen manuele lymfedrainage.

      • Vodder

      • Leduc

      • Földi

      • Casley Smith

    • De laatste jaren blijkt echter uit meerdere wetenschappelijk onderzoeken dat de meerwaarde van manuele lymfedrainage bij zowel preventie als bij behandeling van manuele lymfedrainage sterk in vraag wordt gesteld. (zie literatuur links hirboven)

    • Op internationale congressen wordt manuele lymfedrainage enkel nog aangeraden bij ‘midline oedemen’ (gelaat, borst, genitaal) omdat er op deze plaatsen moeilijk compressie kan worden toegepast.

    • De standaard en eerste keuze therapie bij lymfoedeem is dus: huidzorg, compressietherapie en oefentherapie.

    • In onze praktijk zullen we manuele lymfedrainage enkel toepassen in overleg met de patiënt en de arts en volgens de noden van de aandoening.
       

Heelkundige behandeling
 

Soms is een heelkundige ingreep nodig om de afvloei van het lymfevocht te verbeteren of te herstellen. Er zijn meerdere mogelijkheden:

  • Lymfatico-veneuze shunt: er wordt een verbinding gemaakt tussen lymfevaten en goed werkende bloedvaten.

  • Lymfekliertransplantatie: gezonde lymfeklieren worden microchirurgisch verplaatst naar de aangetaste regio.

  • Liposuctie: het onderhuidse vet wordt weggezogen.

Ook na een succesvolle operatie blijft de conservatieve behandeling meestal nodig.

Hiervoor verwijzen wij u graag door naar een gespecialiseerde arts.

 

Team

Vickie Van Besien: 

Mart Spiessens:

  • Gespecialiseerd in oedeemtherapie sinds 2009.

  • Werkt ook als kinesist-coördinator in de lymfekliniek van AZ Sint Lucas Gent

Links

Lymfekliniek UZ Gent

Informatiebrochures lymfoedeem/lipoedeem van lymfekliniek UZ Gent

Interuniversitaire informatiecentrum Oedema

Lymfekliniek AZ Sint Lucas Gent

bottom of page